JULY 7

HNAM PA PU LALDENGA THIH NI JULY 7, 1990Pu Laldenga hi Pu Liantlira leh Pi Darchhungi te fa 6 zinga 4na ni turin June 11, 1927 ah Pukpui Khua ah a lo piang a. Serkawn Middle English Schoola a zir zawh hnuin Jowaia Assam Training Schoolah hun engemaw chen zirin Indopui avangin a lo haw leh a. Bunghmun Mission Schoolah Zirtirtu hna thlatin Rs. 5/ hlawhin a thawk a. Chumi hnu ah India Sipai ah tangin Hav.Clerk thlengin a kaisang a. Fort William Kolkata atangin a rawn bâng a. Kum 1952ah Mizo District Council Service ah a lutin AccountantcumCashier  hna a thawk a. Pu Denga hi a tlangval lai atangin khawtlang leh mipui rawngbawlna lamah a inhmang nasa hle thin a ni. CYMAah pawh Asst. Secretary hna a chelh tawh a. Tin, amah hi fiamthu duh leh mitin tan kawm nuam tak, thusawi thiam tak a ni bawk. Sap tawng leh Vai tawng a thiam hle bawk a ni.

Kum 1954 November 4ah Pu Denga hian Pi Lalbiakdiki d/o Pu Chalhlira Mission Veng nen inneiin fa 4  David Danmawia, Dr. Lalrinzuali, Alan Lalnunsanga leh Debbie Biakchungnungi te an nei. Pu Denga hi Mizo Cultural Societyah Joint Secretary a ni a. Kum 1958 ah Mautam tampui a lo thlen khan Mizo Cultural Society huaihawtin Aizawlah mi tam takin kawng zawhna ropui tak an nei a. Mipui tam ei tur nei lote Sawrkarin ei tur pe thuai rawh se tiin an aurual nasa a. Chu chu Sawrkarin a ngai haw ta hle mai a. Mizo Cultural Society hotute chu show cause notice an pe ta theuh a, a thiante 3 chuan Sawrkar hna chu an zawm leh a. Pu Denga erawh chuan Sawrkar hna chu awm ve duh ta lovin zau zawka mipui rawngbawlna (politics) ah a lut ta zawk a ni. Pu Denga te chuan Cultural Society chu Famine Front ah an let ta a. Mizo mipui tam mangang ei tur neilote tanpuina leh chhawmdawlna kawngah nasa takin an thawk a ni. Tichuan kum 1961 October 22 ah Tuikhuahtlanga ama inah ngei Mizo National Front hi an din ta a ni. MNF dinna ah hian a bul tumtu ber anih angin Founder President a lo ni ta a ni. tha pawh a awm ta zel a nih hi, a lawmawm e. Pu Denga hian zalenna sualna kawnga beihnaah leh remna leh muanna atana a thawhnaah awmzia nei leh rintlakin Mizoram mipuite a kaihruai thin hi a ropui tak zet a ni. Inremna anga an lo hawin Interim Governmentah Chief Minister (1986) a ni a. Mizoram state ah Chief Minister hmasa ber (1987) ni theiin a kaihhruai MNF chu mipuiin duhsakin an thlang tling ta a ni. Kum 1988 Sept. thlaah MNF Ministry chu diklo taka namthluk niin President’s Ruleah dah a ni a. Kum 1989 MLA Electionah Aizawl South II atanga thlan tlin niin MLA 15 neiin Oppositionah an thu ta a ni. Chutianga Mizoram mipuite min hruai mek lai chuan Punjap buaina chinfel dan kawng ngaihtuah pui turin Prime Minister V.P Singh chuan Pu Denga hi Delhiah zin turin a sawm a. A nupui Pi Diki nen an kal thla a, Punjab buaina chinfel dan turah pawh bul an tan hman a. Chutihlai chuan a awm a nuam lo ta deuh a. Medical Check up neiin Biopsy te pawh an la ta a. Doctorte chuan chuap cancer a ni, an ti ta a.

Prime Minister V.P Singhan a dam loh dan a hriat chuan ‘In duhna hmun apiangah kan enkawl ang che’ tiin a lo hrilh a. Tichuan Doctor thiamte Advice angin USA an pan ta a. A nupui Pi Diki leh a fanu Dr. Lalrinzuali ten an kalpui a. New YorkSloane Kattering Memorial Hospitalah enkawl a ni a. A natna hi a lo khirh tawh hle a, New Yorkah chuan thla thum leh a chanve zet enkawl a nih hnuin a tha chhuak hlei thei lova, a fapa Allana pawh London atangin a zuk kal thla a. Tichuan Mizorama lo haw turin July 6, 1990 khan New York atangin an lo thlawk a. London an thlen hian Damdawi Inah enkawl thain an hria a. ASHSOAD Hospitala an enkawl mek laiin a nunna chuan a chelh reng thei ta lova. Hreawm tuar hmel awm hauh lovin, hahdam hmel takin a Lalpa hnenah July ni 7, 1990 hian min lo chawlh san ta a ni. MNF Gen. Hqrs. aiawhin Pu Tawnluia Gen. Secretary leh Pu C. Liansanga Jt. Secretary ten Pu Denga ruang hi Delhiah an lo hmuak a. Londonah hian Embalmment an tih zawh hnuin kuang mawi takah dah a ni a. Tichuan July 10, 1990ah Delhi rawn thlen pui a ni a. Delhi Mizo Welfare ten Airportah ropui takin an lo hmuak a. Delhi Mizoram Houseah Prime Minsiter leh Minister dangten Pangpar rawn dahin zahna chibai an rawn buk nasa hle a ni. India Sorkarin Special Plane in Silcharah rawn dahin Pu Denga hian MNF a din tirh atangin a thih ni thleng hian MNF President niin a hruai a. Hruaitu nih tling tak leh mahni inrin tawkna (Self Confidence) pawh a nei lian hle thin. Mizo Țhalaite Mizo Nationalisma kaiharhin Mizo hnam, India leh khawvel hriata pho chhuaktu a ni. Ram leh hnam tana a thawhnaah hun khirh leh harsatna chi hrang hrangte pawh huaisen takin a hmachhawn thin a ni. Rambuai hmain Indiain manin Silchar Jailah (1963) pawh hun engemaw ti chen tang a. Mizoram Independence puangin a kaihruai a, Mizoram zalenna atana thawkin an rammu (Underground) a. Khawvel ram hrang hrangah te kalin an hruaitute pawhin an lo dawngsawng thain an lo tanpui thin a ni.

Hun a lo kal zel a, Mizorama Kohhran hruaitute, Tlawmngai Pawl te leh Political Party hruaituten India nen inbiaa remna kawng zawh tura an rawn ngenna chu ngai pawimawhin India nen remthu sawia inbiakna neih chu a remtiin, inbiakna chu neih zui chhoh a ni ta a. India nen remthu sawia an inbiaknaah pawh harsatna tam tak an tawng a. Tihar Jail (Delhi)ah kum 1979 khan India sorkarin an tan tir hial a nih kha! Jail atanga lo chhuakin India sorkar in an intiamna angin Londona a kal an phal sak leh ta a ni. Tichuan, Mizoram Kohhran hruaitute Londonah kalin Pu Denga hi inbiakna chhunzawm leh turin an ngen a, India sorkar an ngen bawk a. Tichuan kum 1984 tawp lam atangin Peace Talks chu neih tan a ni leh ta a. Mizoramin dinhmun tha a neih theih nan Pu Denga hian tan a la nasa tak zet a. A tawpah chuan kum 1986 June 30 zanah khan Peace Accord chu India sorkar aiawhte leh MNF aiawh Pu Denga te chuan an ziak (signed) ta a ni. Remna hi Mizoram mipui zawng zawngin an lawmin remna leh muanna boruak Silchar atangin Helicopter 2in Tuirial Airfield ah an rawn tum a. Airfieldah mipui tam takin an lo hmuak a a. A hmuaktu Motor tam tak nen a chenna In Tuikhuahtlang thlenpui a ni a. Kawng dung tluanin mipui an lo awm chhuak vek a, a ropui hle mai.

Pu Denga ruang hi phum mai lovin khawtlang leh mipui duhsakna in …. (July 12) chu a in ah hian a duh a piang hmuh theih turin dah a ni a. Mittui nena tlawhtu leh Pangpar leh puan a dawng tam em em a ni. Nileng zankhuain tui taka zaiin mipui tam takin an len pui a ni. A thlan hmun tur pawh Mizoram sorkarin Aizawl khawpui laili takah War Memorial bulah a pe a, a lawmawm tak zet a ni. India sorkarin State Mourninga vui turin a puang a, a vui ni hian Central Minister engemaw zat an lo tel bawk a ni. Tichuan, Pu Denga chu July 13, 1990 ah ama chenna In, Tuikhuahtlangah vui a ni a. A vuinaah hian mipui tam tak an lo kal a, Pu Denga vuitu hi an la tam ber awm mang e tih hial a ni. Party hrang hrang aiawh te, Central Minister ten thusawiin an chawimawi tak zet a ni. A kuang hi MLAten an zawnin a thlanah pawh vuitu an lo kal tam em em a ni.

Hetianga Mizo hnam hmangaihtu leh a hun hlu zawng zawng Mizo mipuite tana hmangtu, Mizo Nationalism khawvel hriata auchhuahpuitu, Mizote zahawmna humhimtu, Mizote dikna leh chanvo tan tlat ngam, hun harsat lai leh muanawm lai pawha hruaitu nih tling Pu Laldenga hi MIZO HNAMPA nih a tlingin Mizo mipuite hian amah an hre reng lo theilo a ni. Tichuan a thih ni July 7 pawh hi MNF chuan ngai pawimawhin kumtin a thlanah amah hriatrengna leh chibai bukna hun a hmang thin a ni.