Pathianin Mizo fate min pek Mizoram hi duat taka enkawl leh tihhmasawn hi MNF Party thil tum a nih avangin chumi tihlawhtling tur chuan Pathian rawn chungin inbuatsaihna leh ruahmanna fel tak siam tul kan ti a. MNF General Headquarters chuan Policy & Programme Implementation Committee dinin chu chuan Mizoram tana ruahmanna leh hmachhawp – MNF Policy & Programmes a lo duang chhuak ta a ni.

Kan hmachhawp Policy and Programmes-ah hian Zoram hmathlir leh hmasawnna rahbi ni tura ruahmanna (strategy) tam tak chhawpchhuah a ni a. Chung ruahmanna tam tak zingah chuan he kan ram enkawl, venhim leh humhalh te, leilung hausakna haichhuah leh hman tangkai te, rorelna dik leh langtlang sorkar siam te, ei leh bara intodelh tura Mizoram buatsaih te hi a tum bulpui a ni. Tin, hêng bakah hian

khawtlang nunhlim leh ralmuang siam te, mi zawng zawng lenna leh telna (Inclusive and Participation) siam te, rethei leh hausa inkar zau tur ven te, Hnam ropui ni thei tura Mizote buatsaih, etc. a tawi zawngin ‘Zoram Thar’ (Welfare State) ni tura Mizoram buatsaih hi kan thil tum bulpui a ni.

Chung tihlawhtling tur leh thu a taka chantir turin huamzau taka ruahmanna (Holistic Approach) hman kan tum a. Tin Policy leh Programmes te hi hmasawnna tluantling (sustainable development) – tuna kan mamawh (short-term vision) leh hun rei daih (long-term vision) min pe thei tura duan a ni. Heng kan policy te hi hetiang hian then a ni:-

  1. Political & Administrative Policy
  2. Socio-Economic Development Policy
    1. Economic Development Policy
    2. Social Development Policy

Hêng hlawm thum behchhan hian Mizoram hmasawnna tur hmachhawp kimchang (detail strategic plan) siam a ni.

Khawi ramah pawh Policy hlawhtling ni tura pawimawh em em, chakna leh theihna (potential resources) te hriatchian hmasak a, ram mipui te sukthlek (orientations) leh ngaihhlut zawng (value system) te mila policy siam chu MNF ruahmanna ki pawimawh tak a ni.

Tichuan kan ram hi India rama state nuam leh ralmuang ber, ei leh bara intodelh, hnam dangte tlawh chak leh entawn, mipuite hlimna leh thlamuana hmun (Welfare State) ni thei tura buatsaih kan tum a ni.

POLITICAL

  1. UN Declaration on the Rights of Indigenous People Ni 13.9.2007 behchhanin, Zofa/Zo hnahthlak ram hrang hranga thendarha awmte thuneihna sang zawk nei a, rorelna pakhat hnuaia awmkhawm turin hmalak a ni ang.
  2. Mizote Sakhua leh Hnam Dan, Tawng leh Nunphung vawnghim a, chawisang zel tuin hmalak a ni ang.
  3. Kum 1986-a MNF leh India sawrkar Inremna avanga Mizorama tun thlenga muanna awm zui ta hi vawn nun zel a; Accord-a thu thenkhat la tihpuitlin loh awm apiang bawhzui leh tipuitling tura hmalak a ni ang.
  4. Hnam Pasaltha leh Martar chhungte tan Special Scheme siam tum a ni ang.
  5. Mizoram veng him turin hmalak a ni ang a, ramri chhehvel a chengte tan hmasawnna chak zawka kalpui a nih theih nan hmalak a ni ang.
  6. Mizoram Village Level Citizen Registration kalpui a ni ang.
  7. Inremna Thuthlung angin Minority-te dikna leh chanvo humhalh a ni ang.
  8. Inremna Thuthlung angin Border Trade tipuitling tura hmalak a ni ang.

ADMINISTRATION

Sawrkar hmalak mek chhunzawm tlakte bawhzui a ni ang a, rin ngam, langtlang, mawhphurhna hmachhawn ngam, rorelna fel leh thianghlim, thuneihna semzai phal sawrkar tha, mi tin huapzo tur, Mipui Sawrkar din a ni ang a, chumi tihlawhtling tura hmalakna tur tlangpui chu hetiang hi a ni ang:

  1. Hlemhletna (Corruption) hmachhawn tur Vigilance Commission/Lok Ayukta din a ni ang.
  2. Langtlang Sawrkar ni turin, MNF sawrkar laia din Mizoram State Information Commission leh RTI Act, 2005 hi mipuite tana tangkai lehzuala hman a ni ang.
  3. Aizawl Municipal Corporation hi tihchangtlun a, thuneihna leh sum pek belh te, Local Council-te thuneihna leh member-te hlawh tihpun tum a ni ang a. District khawpui dangah a remchan dan angin Municipal Council/Board din a ni ang.
  4. Decentralization tihlawhtlin nan India Danpui Act 243 tlawhchhanin, Autonomous District Council nei ve lote enkawl nan Mizoram mil turin District Development Council leh Village Council Dan siamthar a ni ang a, an thuneihna India danpuiin a tarlan sate pek an ni ang.
  5. Sawrkar hnathawk lak chungchangah a thiam, tling leh phu-te ngei lak an nih theih nan Employment Exchange leh MPSC-te hnathawh tur ennawnin tha zawka hna an thawh theih nan thuam an ni ang a, sawrkar hnathawk awm lohna chhungkua tan chanvo (reservation) siamsak tum a ni ang.
  6. Tunlai thiamna hmang tangkaiin, e-governance lamah uar takin hmalak a ni ang.
  7. The Mizoram Land Revenue Act, 2013 a tul lai ennawn a ni ang a; Land Reform lamah hmathar lak a ni ang a; The Mizoram Urban Areas Rent Control Act hi awmze nei zawka hman theih tura siam a ni ang.
  8. Contract leh Supply hna pekah ram leilung fate a theih chin chinah duhsak an ni ang.
  9. Lirthei chhiah lak dan-te, STA hnuaia Vehicle Replacement chungchang leh chhiah chi hrang hrang lak dan ennawn a ni ang.
  10. Sawrkar hnathawk chi hrang hrang harsatna nei te, Sipai bang te, Muster roll-te, Contract Employee-te hamthatna turin hmalak a ni ang.
  11. Aizawl atangin Assam Rifle sawn chhuah a ni ang.
  12. Aizawl khawpui chhunga hasatna tam tak awm thin te hi Civic Law siamin chinfel tum a ni ang.
  13. Mizoram sawrkar PWD hnuaia Contractor Registration Rules ennawn a ni ang.

EI LEH BAR ZAWNNA (ECONOMIC DEVELOPMENT)

  1. Socio Economic Development Policy (SEDP) hnuaia hmalakna tur hrang hrang ruahmante bultan the turin hmalak a ni ang.
  2. Buh leh bala kan intodelh theih nan, Kuthnathawktute tanpuina leh khaichhuah nan SEDP kaihhruaina anga pek an ni ang.
  3. Ranvulh, lo, huan leh thlai hmanga eizawng en puihna an dan mai bakah, awlsam leh man man zawka an Thlai tharte an hralh theih nan sawrkar-in a lei leh hralhna (market) chungchang a buiapui (facilitate) ang a, Minimum Support Price leh Market Intervention Scheme-te hman tangkai a ni bawk ang.
  4. Thlaithar Sawngbawlna (Food Processing) leh vawnthatna changtlung zawk buatsaih a ni ang a, Sawhthing leh Thlai dangte awlsam leh man man zawka hralh thei turin sawrkarin hma a la ang. Hei hi chipchiar zawkin a Bu-a buatsaih a ni.
  5. Khawpui leh Thingtlang lama mahni kutkawih leh thiamthil hmanga eizawng ten eizawnna ngelnghet an neih theihna atan- Dinchhuahpui tham Dawmkanna (Special Development Scheme) ruahman a ni ang.
  6. Industry hrang hrangah SEDP-a ruahman sa angin hmalakna lian zawka kalpui tum a ni a. Thilsiam chhuah leh laih chhuah lam mai bakah, Khualzin hipna (Adventure/eco Tourism)-ah te, Damdawi lam (Pharmaceutical and Herbal Industry) ah te, Thing leh Mau leh Ramhmul hausakna (Agro and Forest based Industries)-ah te nasa takin hmalak a ni ang.
  7. Kuthnathawktu leh ni tina inhlawhfa-te tan Zakhamna (Insurance Scheme) huapzo leh changtlung tak siam a ni ang a, Hnathawhna, hriselna leh kawng hrang hranga chhiat an lo tawk palh a nih pawhin, a phu tawk sum fai an dawn theih nan hmalak a ni ang.
  8. Mizoram Building and Other Construction Workers Welfare Board kal hmang ennawnin, kuthnathawktuten hamthatna tam zawk leh an chanvo dik tak an hmuh theih nan hmalak a ni ang.
  9. Remchan zawkna atan leh hriselna leh thianghlim zawkna atan Thlai thar, Sa, Sangha etc zawrhna changtlung zawk siam a ni ang.

HMASAWNNA RUHREL DIN

  1. Kan kawngpui neih sate hi tha taka enkawlin tihchangtlun an ni ang a. Kawngpui tha leh zau zawk (East-West Corridor, North-South Highway) a tul anga siam belh a ni ang a. A theihna apiangah lawng kawng (waterway) siam tum a ni ang.
  2. Kuthnathawktute huan leh lo ram awlsam taka kal pawh zung zung theihna tur (Economic/Agriculture link road) siam belh bakah a awmsate tihchangtlun tum a ni ang.
  3. Thlawhna tum hmun (Airport) kan neih mek tichangtlungin, Chhim lam leh hmundang remchangah Airport Kan neih theihna turin hmalak a ni ang.
  4. Lunglei hi tun aia khawpui pawimawh zawk ni turin hma lak a ni ang a, HPC chak zawk leh awmze nei zawk te, Police Southern Range te, University Campus te, Sawrkar Office hrang hrang leh Commissioner dah belh tura hmalak a ni ang.
  5. Kawlphetha (Hydro/Solar/Renewable Energy) siamchhuah lamah tan lak a ni ang a, District Headquarters zawng zawng hi Solar City/Town ah siam tum a hmalak a ni ang.
  6. MNF Sawrkar laia bul lo tan tawh, khualzin hipna tur Tourist Resort chi hrang hrangte leh State Institute of Hotel Management tihpuitlin tum a ni ang.
  7. Mizoram chawm zo ngei tur FCI Kudam, eirawngbawlna Gas thunna lian leh Oil dahkhawlna lian (Rail-fed LPG Bottling Plant and Oil Depot) siam tum a ni ang.
  8. Mizorama lei hnuai hausakna (Oil leh Gas) hai chhuah tumin hmalak a ni ang.

MIPUI VANTLANG HAMTHATNA (SOCIAL SECURITY)

  1. MLPC Act, 2014 hmanga Zu zawrh tih tawp a ni ang a, Zu leh Ruihhlo bawiha tangte chhanchhuah a enkawlna mumal tak siam turin Kohhran, NGO leh mi thahnemngaite hmalakna thawhpui a, a tul dan ang zelin Rehabilitation Centre thar pawh din belh a ni ang.
  2. Damdawi In leh Health Centre neihsate tihpuisui a ni ang a, Doctor leh Nurse indaihlohna sutkian tum a ni ang.
  3. MNF sawrkar laia bul lo tan tawh, Mizoram State Health Care Scheme hi ennawnn chhunzawm tum a ni ang.
  4. Tar pension hi a dawng tur dik takten an dawn kim vek theih nan hmalak a ni ang.
  5. Pianphunga harsatna neiten an dikna chanvo an chan theih nan PwD Act a nihna ang taka hman a ni ang.
  6. Hmeichhia leh Naupangte dikna chanvo humhalhin an hmasawnna ngaihpawimawh a ni ang.
  7. Chhiatrupna leh Vanduaina tuartute tana chhawmdawlna (Relief anf Rehabilitation) mumal tak siamin, tanpui vat theihna tur dan siam a ni ang a, Chhungkua a eizawngtu ber a boral a nih phei chuan chhawmdawlna mumal tak pek tum an ni ang.
  8. Mipui vantlang ni tin mamawh, Tui, Electric, Gas, Buhfai-te awlsam zawka kan lei theihna turin hmalak a ni ang a; tunhma a Ration-a kan lak tel thin Chini sem leh a ni ang.
  9. Khawpuia cheng, in hmun nei loten In hmun an neih theih nan hmalak a ni ang.
  10. Zonunmawi (Tlawmngaihna) tlahniam zel hi chawinun leh tumin hmalak a ni ang.

ZIRNA LEH THALAITE HMAKHUA

  1. Kan Khawtlangnun milin Sikul kai hun leh Sikul Calendar ennawn a ni ang.
  2. Zirlaite Scholarship, a nih dan tur taka pein, Zirna sang zawk, Mizoram mamawh zir duh tan Student Loan awlsam zawka siam a ni ang.
  3. Zina (Education) kalphung siamthat ngaite siamthat a ni ang a, Mizoram chhung ngeiah khawvel ram dang el phak Zirna kawng hrang hrang din turin tan lak a ni ang.
  4. Zirna In neihsate tichangtlungin, Zirlaite leh Zirtirtute hamthatna hrang hrang siam belh a ni ang a, Zirtirtu indaih lohna pawh siamrem a ni ang.
  5. Central Sponsored Scheme-a thawkte leh Sawrkar enkawl Society hrang hrang (Eg. ICPS, NHM, MSACS adt.) a thawkte, Kohhran, Private leh Aided Sikul-a Zirtirtute tana hamthatna chi hrang hrang-Provident Fund, Pension scheme, Health Insurance etc. a tul angin ngaihtuah sak an ni ang.
  6. Medical, Paramedical, Engineering, Technology leh Management zirna changtlung zawk kan neih theih nan hmalak a ni ang.
  7. Thalaite kawng hrang hranga an thiamna leh theihna peipung a, Mizoram leh khawvel zau zawkah hlawk zawka penchhuak thei tura pui turin hmalak a ni ang a;’Man Power Development’ lamah hmalak a ni ang.
  8. Infiamna(Sports) kawng hrang hrangah tun aia hma kan sawn theihna atan Olympic Charter zulzuiin Sport Policy thar siam a ni ang. Infiamna hmanrua leh hmunhma bakah Infiammite hamthatna atan Sum tam zawk ruahman sak tum a ni ang.
  9. Zirlai thiam thei leh tithate tan lawmman (Incentive Award) siamin, All India leh Central Service-a Mizo thalai tam zawk an luh theihna turin hmalak a ni ang.
  10. Zirlai, a mamawhtute tan District Headquarters leh hmun remchang dang-ah Hostel siam a ni ang.
  11.  Thalai mahni kutke ngeia eizawn tum leh ruahmanna nei thate (Entrepreneurs) chu sawrkar-in kawng hrang hrangin a tanpui thin ang.